Voltaire: Het Leven van een Verlichtingsdenker

Voltaire in een 18e-eeuwse studeerkamer, aan een bureau met boeken, schrijfgerei en een globe, symbool voor de Verlichting.
Voltaire in zijn studeerkamer, een icoon van de Verlichting, omringd door boeken en symbolen van kennis en vooruitgang.

François-Marie Arouet, beter bekend onder zijn pseudoniem Voltaire, was een Franse schrijver, filosoof, en voorvechter van vrijheden die het gezicht van de Verlichting heeft bepaald. Geboren op 21 november 1694 in Parijs en overleden op 30 mei 1778, liet Voltaire een immense literaire en intellectuele erfenis achter. Zijn kritiek op religieuze dogma’s, zijn pleidooi voor vrijheid van meningsuiting en zijn bijdrage aan sociale hervormingen blijven van groot belang. Voltaire’s werken, waaronder zijn beroemde novelle Candide, weerspiegelen de spanningen en idealen van zijn tijd.

De Vroege Jaren en Opleiding

Voltaire werd geboren in een welgestelde familie. Zijn vader, François Arouet, was jurist, terwijl zijn moeder, Marie Marguerite Daumard, afkomstig was uit de lagere adel. Hoewel zijn jeugd relatief comfortabel was, werd hij vroeg geconfronteerd met verlies, aangezien twee van zijn broers jong stierven.

Vanaf 1704 ontving Voltaire zijn opleiding aan het prestigieuze Collège Louis-le-Grand in Parijs, gerund door de jezuïeten. Hier leerde hij Latijn en retorica, terwijl hij een diepgaande interesse ontwikkelde in literatuur en filosofie. Dit waren vaardigheden die hem later in staat zouden stellen om een van de meest productieve schrijvers van zijn tijd te worden.

Na zijn opleiding streefde Voltaire aanvankelijk een carrière als advocaat na, maar hij had een sterke voorkeur voor schrijven. Hij verwierf snel bekendheid om zijn scherpe satire, wat hem al op jonge leeftijd in conflict bracht met de autoriteiten.

De Naam Voltaire en Zijn Eerste Succes

François-Marie Arouet nam in 1718 de naam “Voltaire” aan. De oorsprong van deze naam is omstreden, maar velen geloven dat het een anagram is van “Arouet le jeune,” een verwijzing naar zijn familienaam en jeugd. Met deze nieuwe naam begon hij aan een literaire carrière die hem internationale erkenning bracht.

Zijn eerste grote succes kwam met het toneelstuk Œdipe (1718), dat zowel door critici als het publiek werd geprezen. Toch bracht zijn scherpzinnige humor hem in de problemen. In 1717 werd Voltaire gevangengezet in de Bastille nadat hij een satirisch gedicht schreef waarin hij de Franse regent bekritiseerde. Na zijn vrijlating bleef hij schrijven, wat hem een reputatie opleverde als een begaafd maar controversieel auteur.

Ballingschap in Engeland en Invloedrijke Gedachten

In 1726, na een conflict met de aristocratische chevalier de Rohan, werd Voltaire gedwongen Frankrijk te verlaten. Hij bracht twee jaar door in Engeland, een periode die van grote invloed was op zijn denken. Hier bestudeerde hij de Engelse constitutionele monarchie, religieuze tolerantie, en de werken van wetenschappers zoals Isaac Newton en filosofen zoals John Locke.

Voltaire bewonderde de vrijheid van meningsuiting in Engeland en vergeleek deze gunstig met de strenge censuur in Frankrijk. Zijn ervaringen in Engeland vormden de basis voor zijn Lettres philosophiques (1734), waarin hij de Engelse cultuur prees. Het boek veroorzaakte een schandaal in Frankrijk en werd verboden, maar versterkte Voltaire’s reputatie als een radicale denker.

De Verlichting en Voltaire’s Filosofie

Voltaire’s tijd in Engeland leidde tot een diepere toewijding aan de kernwaarden van de Verlichting: vrijheid van gedachte, redelijkheid, en vooruitgang. Deze ideeën werden een rode draad in zijn werk, waarin hij zich fel uitsprak tegen dogmatische religie en autoritaire regimes.

Een van zijn belangrijkste bijdragen was zijn pleidooi voor godsdienstvrijheid. Hoewel Voltaire zelf een deïst was en geloofde in een schepper, verwierp hij de georganiseerde religie, vooral vanwege de onderdrukking en intolerantie die hij eraan toeschreef. Dit komt duidelijk naar voren in zijn beroemde uitdrukking “Écrasez l’infâme” (“Verpletter het verachtelijke”), waarmee hij verwees naar de misstanden van religieuze instellingen.

Daarnaast was Voltaire een pionier in de strijd voor individuele rechten. Hij schreef duizenden brieven en pamfletten waarin hij opkwam voor onrechtvaardig veroordeelden, zoals Jean Calas, een protestant die ten onrechte werd beschuldigd van moord. Zijn Traité sur la tolérance (1763) was een oproep tot religieuze tolerantie en benadrukte de noodzaak om menselijke fouten en vooroordelen te overwinnen.

Candide: Een Kritische Spiegel voor de Samenleving

Een van Voltaire’s bekendste werken is Candide (1759), een satirische novelle die het optimisme van filosofen zoals Leibniz bekritiseerde. In het verhaal volgt de lezer de jonge en naïeve Candide, die verschillende rampen doorstaat terwijl hij vasthoudt aan de overtuiging dat “alles gebeurt in de beste van alle mogelijke werelden.” Door middel van humor en overdrijving hekelde Voltaire de hypocrisie, corruptie, en wreedheid van zijn tijd.

Candide was een enorm succes, ondanks pogingen van de autoriteiten om het te censureren. Het werk blijft een klassiek voorbeeld van hoe literatuur kan dienen als een krachtig middel om maatschappelijke problemen aan de kaak te stellen.

Leven in Ferney: Een Centrum van Intellectuele Vrijheid

In 1758 vestigde Voltaire zich in Ferney, een klein dorp nabij de Franse grens met Zwitserland. Hier bracht hij de laatste twintig jaar van zijn leven door en bouwde hij een reputatie op als mentor en beschermheer van vrije gedachte. Ferney werd een toevluchtsoord voor intellectuelen en kunstenaars, en Voltaire bleef een centrale rol spelen in de culturele en filosofische debatten van zijn tijd.

Tijdens deze periode zette hij zijn strijd tegen onrecht voort en verwierf hij de bijnaam “de patriarch van Ferney.” Hij correspondeerde met prominente figuren zoals Frederik de Grote van Pruisen en Catharina de Grote van Rusland, die hem beiden bewonderden om zijn intellect en moed.

Conclusie: Een Erfenis van Redelijkheid en Vrijheid

Voltaire overleed op 30 mei 1778 in Parijs, maar zijn nalatenschap blijft springlevend. Hij was een onvermoeibare voorvechter van vrijheid van meningsuiting, religieuze tolerantie, en intellectuele onafhankelijkheid. Zijn ideeën legden de basis voor belangrijke hervormingen in de Franse Revolutie en hebben wereldwijd invloed gehad op de ontwikkeling van democratische samenlevingen.

Voltaire’s scherpe pen, humor, en intellect maakten hem tot een van de meest invloedrijke figuren van de Verlichting. Zijn werk herinnert ons eraan dat vooruitgang en gerechtigheid afhankelijk zijn van de moed om de waarheid te zoeken, zelfs in het licht van onderdrukking.

Bronnen en meer informatie

  1. Pearson, Roger (2005). Voltaire Almighty: A Life in Pursuit of Freedom. London: Bloomsbury. ISBN 978-1-58234-630-7.
  2. Davidson, Ian (2010). Voltaire: A Life. London: Profile Books. ISBN 978-1-84668-229-2.
  3. Shank, J. B. (2009). “Voltaire”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. DOI: 10.1093/acprof:oso/9780199734190.001.0001.
  4. Bremmer, Jan (2010). The Rise of Christianity Through the Eyes of Gibbon, Harnack and Rodney Stark. Barkhuis. ISBN 978-90-77922-70-5.
  5. Durant, Will; Durant, Ariel (1980). The Story of Civilization: The Age of Voltaire. Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-01325-7.
  6. Gay, Peter (1988). Voltaire’s Politics: The Poet as Realist. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-03079-1.
  7. Besterman, Theodore (1969). Voltaire. Harcourt, Brace & World, Inc. ISBN 978-0-151-93640-5.
  8. Massie, Robert K. (2011). Catherine the Great: Portrait of a Woman. New York: Random House. ISBN 978-0-679-45671-5.
  9. Pomeau, René (1995). La Religion de Voltaire. Paris: A.G. Nizet. ISBN 978-2-7078-0331-0.
  10. Cronk, Nicholas (2009). The Cambridge Companion to Voltaire. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-70926-3.
  11. Durant, Will; Durant, Ariel (1967). The Story of Civilization: Rousseau and Revolution. Simon & Schuster. ISBN 978-1-56731-021-8.
  12. Smollett, Tobias; Morley, John (1901). The Works of Voltaire: A Philosophical Dictionary. New York: Knopf. ISBN 978-1-903-22190-5.
  13. Mason, Haydn (1981). Voltaire: A Biography. New Haven: Yale University Press. ISBN 978-0-300-03041-8.
  14. App, Urs (2010). The Birth of Orientalism. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-4261-4.
  15. Bronnen van Geschiedenisblog