
De UNIVAC (Universal Automatic Computer) markeert een belangrijk tijdperk in de geschiedenis van computers. Deze lijn van elektronische, digitale, en stored-program-computers werd ontwikkeld door de Eckert-Mauchly Computer Corporation en later overgenomen door Remington Rand. De UNIVAC-computers waren pioniers op het gebied van commerciële computertechnologie en hebben een blijvende impact gehad op de ontwikkeling van informatiesystemen wereldwijd.
Inhoudsopgave
Oorsprong en Ontwikkeling van de UNIVAC
Van ENIAC naar UNIVAC
De UNIVAC is een directe opvolger van eerdere experimenten met elektronische computers, waaronder de ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer). Deze baanbrekende computer werd tussen 1943 en 1946 ontwikkeld door J. Presper Eckert en John Mauchly aan de Moore School of Electrical Engineering van de Universiteit van Pennsylvania. Na een juridisch conflict over patentrechten verlieten Eckert en Mauchly de universiteit en richtten zij de Electronic Control Company op, later omgedoopt tot Eckert-Mauchly Computer Corporation (EMCC).
Hun eerste poging, de BINAC (Binary Automatic Computer), ontworpen voor Northrop Aviation, bleek weinig succesvol. In 1946 begon EMCC met de ontwikkeling van de UNIVAC, bedoeld voor het Amerikaanse Census Bureau. Dit project werd grotendeels gefinancierd door de overheid en legde de basis voor de commerciële computerindustrie.
Overname door Remington Rand
Na de tragische dood van EMCC’s financier Henry L. Straus in 1949, werd het bedrijf in 1950 overgenomen door Remington Rand. Deze stap verzekerde de voortgang van de UNIVAC-ontwikkeling. In 1951 werd de eerste UNIVAC I geleverd, een belangrijke mijlpaal in de computertechnologie.
De Structuur en Techniek van UNIVAC
Technologische Doorbraken
De UNIVAC I was een vooruitstrevend systeem met innovaties zoals delay-line-geheugen, gebaseerd op vloeibaar kwik, en tapeopslag. Het hoofdgeheugen had een capaciteit van 1.000 woorden, elk bestaande uit 12 alfanumerieke karakters. Dit maakte het geschikt voor complexe berekeningen en gegevensverwerking.
De UNIVAC II, geïntroduceerd in 1958, verbeterde de prestaties door de introductie van magnetisch kerngeheugen en gedeeltelijke transistorisering. Hoewel de meeste circuits nog op vacuümbuizen gebaseerd waren, vertegenwoordigde dit een stap richting modernere, betrouwbaardere technologie.
Modellen en Toepassingen
Gedurende zijn levensduur produceerde UNIVAC een breed scala aan modellen, waaronder:
- UNIVAC I: De eerste commerciële computer, vooral bekend door het voorspellen van de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 1952.
- UNIVAC File Computer: Ontwikkeld in 1956 en gebruikt voor luchtvaartreserveringssystemen.
- UNIVAC 418 en 490: Militaire en commerciële systemen met kerngeheugen en uitgebreide programmeermogelijkheden.
- UNIVAC 1100/2200-serie: Hoogwaardige systemen die concurreren met IBM’s System/360 en later doorontwikkeld werden tot de moderne ClearPath-serie van Unisys.
Elk model had specifieke toepassingen, variërend van wetenschappelijke berekeningen tot zakelijke gegevensverwerking en militaire doeleinden.
Impact op de Industrie
UNIVAC in de Commerciële Markt
De UNIVAC I was de eerste computer die commercieel beschikbaar werd gesteld en markeerde het begin van een nieuw tijdperk. Het succes van deze systemen leidde tot intense concurrentie in de opkomende computerindustrie. UNIVAC werd al snel een van de “zeven dwergen,” een term die de zeven grootste concurrenten van IBM beschrijft.
Militaire en Overheidsgebruik
De UNIVAC werd ook ingezet door overheidsinstellingen, waaronder het Amerikaanse leger. In 1951 getuigde kolonel Wade Heavey voor het Amerikaanse Congres over de noodzaak van computers zoals de UNIVAC voor nationale mobilisatieplanning en andere complexe berekeningen.
Evolutie van UNIVAC en Concurrentiepositie in de Markt
Verdere Ontwikkeling van UNIVAC-modellen
Na de introductie van de UNIVAC I in 1951 bleef de ontwikkeling van nieuwe modellen niet stilzitten. Elk nieuw model introduceerde technologische verbeteringen om beter aan de groeiende vraag naar rekenkracht en gegevensverwerking te voldoen.
UNIVAC II: Een Stap Vooruit
De UNIVAC II, uitgebracht in 1958, bracht aanzienlijke verbeteringen ten opzichte van zijn voorganger. De overstap naar magnetisch kerngeheugen betekende een grotere betrouwbaarheid en snellere toegangstijden. Daarnaast waren sommige circuits transistor-gebaseerd, wat de betrouwbaarheid verder verhoogde. De UNIVAC II was volledig compatibel met UNIVAC I-programma’s en introduceerde nieuwe instructiesets, wat zorgde voor meer flexibiliteit.
UNIVAC 1100/2200-serie
De UNIVAC 1100/2200-serie, begonnen met de UNIVAC 1107, werd een belangrijke speler in de markt voor mainframecomputers. Met kenmerken zoals thin-film geheugen en een focus op compatibiliteit en schaalbaarheid, werden deze systemen populair in wetenschappelijke en zakelijke toepassingen. Deze lijn blijft, onder de naam ClearPath, tot op heden een kernproduct van Unisys.
UNIVAC 490 en 494
Deze systemen waren gericht op militaire en luchtvaarttoepassingen. De UNIVAC 490, met zijn 30-bits architectuur en kerngeheugen tot 32K woorden, werd gebruikt voor real-time toepassingen zoals luchtverkeersleiding. De latere UNIVAC 494 bood verbeterde prestaties en uitgebreide opslagcapaciteit, waardoor het een robuuste keuze was voor complexe operationele eisen.
UNIVAC en de Concurrentie
In de jaren vijftig en zestig opereerde UNIVAC in een competitieve markt gedomineerd door IBM. Hoewel IBM een aanzienlijk marktaandeel had, positioneerde UNIVAC zich als een levensvatbaar alternatief, met name in gespecialiseerde sectoren.
“IBM en de Zeven Dwergen”
In de jaren zestig werd UNIVAC beschouwd als een van de “zeven dwergen,” een groep van kleinere computerfabrikanten die streden tegen het marktdominante IBM. Andere leden van deze groep waren Burroughs, NCR, Honeywell, Control Data Corporation (CDC), General Electric (GE), en RCA.
Hoewel IBM zijn positie behield door agressieve marketing en een breed scala aan producten, wist UNIVAC voet aan de grond te krijgen in niches zoals luchtvaart, militaire systemen en wetenschappelijke toepassingen.
Van “Zeven Dwergen” naar “BUNCH”
In de jaren zeventig veranderde de marktstructuur. Met het vertrek van GE en RCA uit de computerindustrie ontstond de “BUNCH”-groep: Burroughs, UNIVAC, NCR, Control Data, en Honeywell. UNIVAC bleef concurreren in deze veranderende markt, mede dankzij overnames zoals Varian Data Machines om de minicomputersector te betreden. Hoewel UNIVAC zich bleef ontwikkelen, bleef de concurrentie met IBM een uitdaging.
Diversificatie en Fusies
De Overgang naar Sperry Rand
In 1955 fuseerde Remington Rand, het moederbedrijf van UNIVAC, met Sperry Corporation, wat leidde tot de oprichting van Sperry Rand. Deze fusie versterkte de financiële en technologische basis van UNIVAC, maar zorgde ook voor organisatorische onrust. Verschillende divisies binnen het bedrijf werden samengevoegd onder de UNIVAC-naam, wat wrijving veroorzaakte onder voormalige medewerkers van de Engineering Research Associates (ERA) en andere afdelingen.
Herstructurering en Nieuwe Richtingen
In de jaren zeventig begon Sperry Rand zijn focus te verleggen naar computertechnologie, waarbij andere bedrijfstakken, zoals kantoorapparatuur en landbouwmachines, werden afgestoten. In 1978 veranderde het bedrijf zijn naam in Sperry Corporation, wat de verschuiving naar een gespecialiseerde computerproducent benadrukte.
Fusie met Burroughs: De Geboorte van Unisys
In 1986 fuseerde Sperry Corporation met Burroughs Corporation, wat leidde tot de oprichting van Unisys. Deze fusie bracht twee gevestigde spelers in de mainframemarkt samen en markeerde het einde van de UNIVAC-naam. Unisys richtte zich daarna op computerdiensten en outsourcing, en hoewel het nog steeds hardware ontwikkelde, werd het een belangrijke speler in IT-diensten.
Veranderingen in de Technologische Focus
Vanaf de jaren tachtig verschoof de focus van UNIVAC, en later Unisys, van hardwareproductie naar software en diensten. Dit weerspiegelde bredere trends in de IT-industrie, waarbij bedrijven steeds meer afhankelijk werden van geïntegreerde oplossingen en netwerkdiensten. Ondanks deze veranderingen bleef de technische erfenis van UNIVAC voortleven in systemen zoals de ClearPath Forward Dorado-serie.

Technische Innovaties en Toepassingen van UNIVAC-modellen
Belangrijkste Modellen en Hun Innovaties
De UNIVAC-computerlijn omvatte een breed scala aan modellen die elk een unieke bijdrage leverden aan de technologische vooruitgang. Hieronder worden enkele van de meest invloedrijke modellen en hun innovaties besproken.
UNIVAC I: De Eerste Commerciële Computer
De UNIVAC I was de eerste elektronische computer die commercieel beschikbaar werd gesteld. Met zijn gebruik van delay-line-geheugen en magneetbandopslag bood de UNIVAC I een oplossing voor complexe berekeningen en gegevensverwerking. Het systeem speelde een sleutelrol in de voorspelling van de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 1952, wat de betrouwbaarheid en precisie van computers voor een breed publiek demonstreerde.
Technische Specificaties:
- Geheugen: 1.000 woorden van 12 karakters, gebaseerd op vloeibaar-kwik delay-lines.
- Opslag: Uniservo tape drives voor gegevensopslag.
- Toepassing: Gebruikt door overheden en grote bedrijven, zoals het Census Bureau.
UNIVAC File Computer
De UNIVAC File Computer, geïntroduceerd in 1956, was ontworpen voor gegevensintensieve taken. Het systeem gebruikte grote magnetische drums voor opslag en vond toepassingen in luchtvaartreserveringen, zoals bij Eastern Air Lines.
Kenmerken:
- Opslagcapaciteit: Tussen één en tien drums met elk 180.000 alfanumerieke karakters.
- Concurrentie: Met systemen zoals de IBM 650 en IBM 305 RAMAC.
UNIVAC 1100/2200-serie
De UNIVAC 1100/2200-serie was een belangrijke doorbraak in de ontwikkeling van mainframes. Het systeem bood ondersteuning voor real-time toepassingen, tijdsdeling en batchverwerking, waardoor het breed inzetbaar was in zowel wetenschappelijke als zakelijke contexten.
Innovaties:
- Thin-film geheugen: Voor snelle toegang en verbeterde prestaties.
- Compatibiliteit: Ondersteuning van oudere UNIVAC-programma’s, wat een soepele migratie mogelijk maakte.
UNIVAC 418 en 490
De UNIVAC 418 en 490 waren systemen met een focus op real-time toepassingen, zoals luchtverkeersleiding en militaire systemen. Met een kerngeheugen en uitgebreide I/O-mogelijkheden waren deze systemen uiterst betrouwbaar.
Toepassingen van UNIVAC
Overheid en Defensie
De UNIVAC-computers werden al vroeg door overheidsinstellingen en het leger ingezet. In 1951 getuigde kolonel Wade Heavey voor het Amerikaanse Congres over het gebruik van UNIVAC voor nationale mobilisatieplanning, een proces dat complexe berekeningen vereiste. De UNIVAC 1050 en 418 werden later belangrijke instrumenten in militaire toepassingen, zoals logistieke ondersteuning en gegevensbeheer op het slagveld.
Luchtvaart en Transport
De UNIVAC File Computer vond zijn weg naar de commerciële luchtvaartsector. Eastern Air Lines gebruikte het systeem voor hun luchtvaartreserveringen, waarmee de UNIVAC een vroege speler werd in geautomatiseerde reserveringssystemen.
Zakelijke Toepassingen
In de zakelijke wereld werden UNIVAC-systemen gebruikt voor gegevensverwerking, voorraadbeheer en boekhouding. Het UNIVAC Solid State-model, bijvoorbeeld, werd ontworpen voor algemene zakelijke toepassingen en was uitgerust met roterende drumgeheugen en magnetische logica.
Invloed op Latere Technologie
De innovaties van UNIVAC legden de basis voor vele aspecten van moderne computertoepassingen:
- Real-time gegevensverwerking: UNIVAC-systemen zoals de 418 maakten real-time toepassingen mogelijk, een concept dat vandaag de dag essentieel is in veel industrieën.
- Geautomatiseerde opslag: Het gebruik van magnetische tapes en drums in UNIVAC-modellen inspireerde latere ontwikkelingen in opslagtechnologie.
- Computernetwerken: Het UNIVAC 1005-model, gebruikt door het Amerikaanse leger, had de eerste toepassingen van computers in netwerkstructuren zoals AUTODIN.
Conclusie: De Erfenis van UNIVAC
De UNIVAC-lijn markeert een keerpunt in de geschiedenis van computertechnologie. Als pionier op het gebied van commerciële computers speelde UNIVAC een belangrijke rol in de overgang van wetenschappelijke prototypes naar praktisch bruikbare systemen voor bedrijven, overheden en militaire toepassingen. De innovaties in geheugen, opslag en real-time verwerking hebben de basis gelegd voor veel moderne computertechnologieën.
Na de fusie met Burroughs in 1986 evolueerde de erfenis van UNIVAC onder de naam Unisys. Hoewel de focus verschoven is van hardware naar IT-diensten, blijven de technologische bijdragen van UNIVAC een blijvende invloed hebben op de IT-industrie.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding 1: U.S. Census Bureau employees, Public domain, via Wikimedia Commons
- Afbeelding 2: U.S. Marine Corps Supply Center Barstow, Public domain, via Wikimedia Commons
- UNIVAC Memories: Een groeiende collectie herinneringen en documenten over UNIVAC 1100-serie.
- Norberg, Arthur Lawrence (2005). Computers and Commerce: A Study of Technology and Management at Eckert-Mauchly Computer Company, Engineering Research Associates, and Remington Rand, 1946-1957. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-14090-4.
- Worthy, James C. (1987). William C. Norris: Portrait of a Maverick. Cambridge, Mass.: Ballinger Pub. Co. ISBN 978-0-88730-087-5.
- Lukoff, Herman (1979). From Dits to Bits: A Personal History of the Electronic Computer. Portland, Oregon: Robotics Press. ISBN 978-0-89661-002-6.
- Lee, John A. N.; Lee, J. A. N. (1995). International Biographical Dictionary of Computer Pioneers. Taylor & Francis. ISBN 978-1-884964-47-3.
- Gandy, A. (September 15, 2023). The Early Computer Industry: Limitations of Scale and Scope. Springer. ISBN 978-0230389113.
- Kaisler, Stephen H. (November 16, 2021). The Univac Corporation: In from the Beginning. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-5275-7751-0.
- Cortada, James W. (2000). Before the Computer: IBM, NCR, Burroughs, and Remington Rand and the Industry They Created, 1865-1956. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05045-4.
- Daly, R.P. (February 7, 1956). “Integrated Data Processing with the Univac File Computer”. Papers Presented at the February 7–9, 1956, Joint ACM-AIEE-IRE Western Computer Conference. p. 95. doi:10.1145/1455410.1455447. S2CID 17276776.
- McAvoy, R. A. (December 9, 1957). “Reservations Communications Utilizing a General Purpose Digital Computer”. Papers and Discussions Presented at the December 9–13, 1957, Eastern Joint Computer Conference: Computers with Deadlines to Meet. pp. 178–183. doi:10.1145/1457720.1457753.
- Stern, Nancy (1981). From ENIAC to UNIVAC: An Appraisal of the Eckert-Mauchly Computers. Bedford, Mass.: Digital Equipment Corp. ISBN 978-0932376142.
- Flamm, Kenneth (1988). Creating the Computer: Government, Industry, and High Technology. Washington, D.C.: Brookings Institution. ISBN 978-0-8157-2850-4.
- Lundstrom, David E. (1987). A Few Good Men from Univac. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-12120-0.